حسابداری چیست؟ انواع مختلف حسابداری چه فرقی باهم دارند؟ فرقی ندارد که شغل شما درچه حوزه ای می‌باشد یا اینکه کسب کارتان بزرگ یا کوچک است، استفاده از علم حسابداری ضروری است تا بتوانید درآمد، هزینه ها و سایر موارد مالی کسب و کارتان را به نحو احسن مدیریت کنید. در ادامه مطلب با حسابداری و انواع آن آشنا می‌شویم.

حسابداری چیست؟

حسابداری که با عنوان زبان تجارت هم شناخته شده است یکی از زیر شاخه های علم اقتصاد می‌باشد. در کل حسابداری فرآیندی است که شامل ثبت، دسته‌بندی، خلاصه‌سازی و تهیه گزارش‌های مالی برای سازمان‌ها یا افراد می‌شود. هدف اصلی حسابداری این است که اطلاعات مالی قابل اعتماد و دقیقی را در اختیار مدیران، سرمایه‌گذاران و سایر ذینفعان قرار دهد تا بتوانند تصمیمات مالی مناسبی بگیرند.

حسابداری به معنای ثبت و پیگیری جریان‌های مالی یک کسب‌ و کار می‌باشد که  در این فرآیند، اطلاعات مربوط به درآمدها، هزینه‌ها و دارایی‌ها مستند می‌شود تا مدیران کسب ‌و کار بتوانند دید دقیقی از میزان پول در دسترس و نحوه استفاده از آن داشته باشند.

حسابداری به‌عنوان یک علم و حرفه از دوران باستان آغاز شده است، زمانی که تمدن‌هایی مانند سومر و بابل برای ثبت معاملات اقتصادی از سیستم‌های ابتدایی استفاده می‌کردند. با گذشت زمان و در دوران رنسانس، لوکا پاسیولی، ریاضیدان ایتالیایی، اصول حسابداری دوطرفه را معرفی کرد که پایه‌گذار سیستم‌های حسابداری مدرن شد. در قرن نوزدهم، با گسترش شرکت‌ها و صنایع، حسابداری به حرفه‌ای تخصصی تبدیل گردید و در قرن بیستم با تأسیس نهادهای حرفه‌ای و استانداردها، بیشتر سازمان‌یافته و نظام‌مند شد. امروزه، حسابداری نقش حیاتی در مدیریت مالی و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی ایفا می‌کند.

 انواع حسابداری کدام است؟

حسابداری به شاخه‌های مختلفی تقسیم می‌شود که هر کدام نقش و کاربرد خاص خود را دارند. در زیر به شرح انواع آن ها می‌پردازیم:

۱- حسابداری مالی

تمرکز اصلی این شاخه حسابداری ثبت و گزارش دهی از تراکنش های مالی است و گزارش های آن به صورت تراز نامه، صورت سود و زیان و صورت جریان های نقدی می‌باشد. هدف از این نوع حسابداری ارائه اطلاعات مالی به ذینفعان خارجی مانند سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و مقامات نظارتی است.

۲- حسابداری مدیریتی

حسابداری مدیریتی بر روی تأمین اطلاعات برای تصمیم‌گیری‌های داخلی مدیران متمرکز است و هدف آن کمک به مدیران در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک و عملیاتی می‌باشد. مدیران می‌توانند برای بودجه‌بندی، تجزیه و تحلیل هزینه‌ها و سودآوری و برنامه‌ریزی مالی از این نوع حسابداری بهره ببرند.

۳- حسابداری بهای تمام‌شده (حسابداری صنعتی)

فعالیت اصلی این نوع حسابداری شناسایی، اندازه‌گیری و تحلیل هزینه‌های تولید کالاها و خدمات می‎‌باشد که ‌کمک حال مدیران برای کنترل و بهینه سازی هزینه های تولید خواهد بود.

۴- حسابداری مالیاتی

حسابداری مالیاتی این اطمینان را به مدیران می‌دهد که قوانین و مقررات مالیاتی رعایت و بار مالیاتی نیز بهینه سازی می‌شود. از این روش می‌توان اظهارنامه های مالیاتی و همچنین گزارش تطابق مالیاتی را مشخص کرد و به تعیین و پرداخت مالیات‌ها و تهیه گزارش‌های مالیاتی پرداخت.

۵- حسابرسی

در حسابرسی بیشتر بر روی بررسی و ارزیابی صحت و درستی گزارش‌های مالی تمرکز وجود دارد که به ذینفعان درباره درستی و کامل بودن گزارش‌های مالی این اطمینان را می‌دهد. خود حسابرسی شامل دو نوع اصلی داخلی و خارجی می‌باشد که به ترتیب توسط کارکنان سازمان و مؤسسات حسابرسی مستقل انجام می‌شود. که در ادامه مطلب در خصوص دو نوع آن به طور مفصل صحبت می‌کنیم.

۶- حسابداری دولتی

از اهداف حسابداری دولتی می‌توان به مدیریت، گزارش‌دهی امور مالی سازمان‌های دولتی، رعایت قوانین و مقررات مالی دولت و تأمین شفافیت مالی برای نهادهای دولتی اشاره کرد. در این نوع حسابداری گزارش‌های بودجه‌ای و گزارش‌های مالی دولتی به دست آورده می‌شود.

۷- حسابداری اجتماعی

تمرکز اصلی روی اندازه‌گیری و گزارش‌دهی تأثیرات اجتماعی و محیطی فعالیت‌های سازمان است که این امکان را به مدیران می‌دهد سازمان خود را از نظر پایداری و مسئولیت اجتماعی ارزیابی کنند.

۸- حسابداری بین المللی

هدف حسابداری بین المللی مدیریت و گزارش‌دهی مالی در سطح بین‌المللی است و برای بهره بردن از آن رعایت استانداردهای حسابداری بین‌المللی (IFRS)الزامی است. مجموعه‌ای از قوانین حسابداری وجود دارد که برای تهیه صورت‌های مالی شرکت‌های سهامی عام طراحی شده‌اند که به آن استانداردهای حسابداری بین‌المللی می‌گویند. هدف این قوانین، ایجاد یکپارچگی، شفافیت و قابلیت مقایسه گزارش‌ها و صورت‌های مالی در سطح جهانی است.

۹- حسابداری قضایی

حسابداری قضایی بر روی استفاده از تکنیک‌های حسابداری در تحقیقات مالی و قضایی متمرکز است و از کاربرد های آن می‌توان به کشف و پیگیری تقلب‌های مالی، ارائه شواهد مالی در دادگاه ها اشاره کرد. هدف از این نوع حسابداری حمایت از فرآیندهای قضایی و قانونی با استفاده از تحلیل‌های مالی می‌باشد.

 شناخت درست و کامل از تمامی شاخه های حسابداری و انواع آن به سازمان‌ها و افراد کمک می‌کنند تا به بهترین شکل ممکن از منابع مالی خود استفاده کنند.

حسابرسی داخلی چیست؟

حسابرسی داخلی یک فعالیت مستقل و مشورتی است که با هدف ارزیابی و بهبود کارایی عملیات سازمان، مدیریت ریسک، کنترل‌های داخلی و فرآیندهای حاکمیتی انجام می‌شود. این فرآیند توسط یک واحد مستقل درون سازمان صورت می‌گیرد و نتایج و پیشنهادات آن به مدیریت ارشد و هیئت مدیره گزارش می‌شود.

حسابرسی داخلی از دوران باستان تا کنون مسیر طولانی را طی کرده و دستخوش تغییرات زیادی شده است. از زمان معرفی حسابداری دوطرفه در رنسانس تا گسترش شرکت‌ها در انقلاب صنعتی و نهایتاً تأسیس موسسه حسابرسان داخلی (IIA) در سال ۱۹۴۱، این حرفه به شکل مدرن خود درآمد. در قرن بیست و یکم، با افزایش پیچیدگی‌های اقتصادی و تجاری، حسابرسی داخلی به ابزاری ضروری برای حفظ شفافیت، مدیریت ریسک و بهبود مستمر سازمان‌ها بدل گشته است.

حسابرسی داخلی اهدافی دارد که در صورت رعایت آن به سازمان ها کمک می‌کند که ریسک ها را مدیریت کنند و به تارگت های بلند مدت خود برسند، این اهداف شامل موارد زیر است:

• ارزیابی و بهبود سیستم کنترل داخلی: یکی از این اهداف اطمینان از کارآمدی و اثربخشی سیستم‌های کنترلی داخلی می‌باشد و به سازمان ها کمک می‌کند تا در کنترل های خود نقاط ضعف را یافته و راهکارهایی برای بهبود آن پیشنهاد می‌کند.
• مدیریت ریسک: شناسایی، ارزیابی و کاهش ریسک‌های مرتبط با فعالیت‌های سازمان از دیگر اهداف است که توصیه‌هایی برای مدیریت بهتر ریسک‌ها و کاهش تأثیرات منفی آنها نیز ارائه می‌کند.
• افزایش شفافیت و اعتماد: از دیگر اهداف، افزایش شفافیت در فرآیندهای مالی و عملیاتی و جلب اعتماد ذینفعان می‌باشد که با ارائه گزارش‌های دقیق و بی‌طرفانه به تصمیم‌گیری‌های آگاهانه کمک می‌کنند.
• بهبود کارایی و اثربخشی عملیات: افزایش بهره‌وری و کارایی در عملیات سازمان از اصلی ترین اهداف هر سازمانی است که با بهره وری از حسابرسی داخلی می‌توان به این عنوان دست یافت.
• حفاظت از دارایی‌ها: هدف این است که به سازمان ها این اطمینان داده شود از دارایی های آن ها حفاظت مناسب و از هدر رفتن دارایی آن ها جلوگیری می‌شود.
• ارائه مشاوره و راهنمایی مدیریتی: در حسابرسی داخلی از مهم ترین اهداف کمک به مدیریت در اتخاذ تصمیمات استراتژیک و عملیاتی سازمان می‌باشد.
• بهبود فرآیندهای حاکمیتی: ارزیابی و بهبود فرآیندهای حاکمیتی تاثیر مستقیمی بر روی افزایش مسئولیت‌پذیری و شفافیت در سازمان می‌شود.

 

حسابرسی عملیاتی چیست؟

حسابرسی عملیاتی یک فرآیند ساختاریافته و مستقل است که با هدف ارزیابی و بهینه‌سازی کارایی، اثربخشی و اقتصادی بودن عملیات سازمان انجام می‌شود. این نوع حسابرسی، به جای تمرکز صرف بر مالیات‌ها و صورت‌های مالی، به تحلیل جامع عملکرد کلی سازمان می‌پردازد. در حسابرسی عملیاتی، نقاط قوت و ضعف در فرآیندهای سازمانی شناسایی شده و توصیه‌هایی برای بهبود و ارتقاء این فرآیندها ارائه می‌گردد.

حسابرسی عملیاتی از دوران باستان به منظور نظارت بر منابع و فعالیت‌های اقتصادی آغاز شد و در دوره‌های قرون وسطی و رنسانس، با گسترش تجارت، توسعه پیدا کرد. با وقوع انقلاب صنعتی، این نوع حسابرسی به عنوان یک فعالیت مستقل برای ارزیابی کارایی سازمان‌ها شناخته شد و در نیمه دوم قرن بیستم به یک ابزار مدیریتی اساسی تبدیل گردید. در حال حاضر، با پیشرفت‌های فناوری، حسابرسی عملیاتی به ابزاری حیاتی برای بهبود عملکرد و کاهش هزینه‌ها در سازمان‌ها تبدیل شده است.

حسابرسی عملیاتی اهدافی دارد که با عملیاتی کردن آن ها می‌تواند نقش مهمی در بهبود عملکرد سازمان و دستیابی به اهداف استراتژیک ایفا ‌کند، این اهداف شامل موارد زیر است:

• بهینه‌سازی منابع: استفاده بهینه از منابع مالی، انسانی و فیزیکی از اهدافی است که این نوع حسابرسی به دنبال آن است و همچنین راهکارهایی برای کاهش هدررفت و افزایش بهره‌وری به سازمان ها پیشنهاد می‌کند.
• حفظ و افزایش سودآوری: بهبود عملکرد مالی و افزایش سودآوری سازمان از تارگت های هر سازمان کوچک و بزرگی است که با استفاده از حسابرسی عملیاتی می‌توان به آن رسید.
• ارزیابی کارایی و اثربخشی عملیات: این اطمینان به سازمان ها داده می‌شود که فرآیندها و فعالیت‌های سازمان به بهترین شکل ممکن انجام می‌شوند و نقاط ضعف شناسایی و راهکارهایی برای بهبود کارایی و اثربخشی آن ها پیشنهاد خواهد شد.
• بهبود فرآیندها و رویه‌ها: بهبود مستمر فرآیندها و رویه‌های سازمانی با شناسایی فرآیندهای ناکارآمد و ارائه راهکارهایی برای بهبود آنها میسر می‌شود.
• تطبیق با استانداردها و مقررات: از دیگر اهداف حسابرسی عملیاتی اطمینان از انطباق فعالیت‌ها با استانداردها و مقررات قانونی می‌باشد.

 

نتیجه گیری

حسابداری فرآیندی است که شامل ثبت، دسته‌بندی، خلاصه‌سازی و تهیه گزارش‌های مالی برای سازمان‌ها یا افراد می‌شود. حسابرسی داخلی و عملیاتی هردو امروزه به ابزارهای ضروری برای رشد و بهود وضعیت مالی و عملکرد سازمان ها تبدیل شده است و در کل حسابداری به جز جدایی ناپذیر سازمان ها، شرکت و تمامی موسساتی که با موارد مالی سرکار دارند تبدیل شده است.

همانطور که متوجه شدید حسابداری به نوع ها و دسته بندی های متعددی تقسیم می‌شود، به همین دلیل شرکت ها و سازمان ها باید به این نکته به خوبی توجه کنند که حسابداری انواع مختلفی دارد که شناخت و استفاده درست از هرکدام آن ها بنا به نیازهایشان می‌تواند نقش بسزایی در مدیریت و جلوگیری از هدر رفت منابع مالی آن ها داشته باشد.